Hội chứng chân không nghỉ (Restless Legs Syndrome - RLS) là một rối loạn thần kinh đặc trưng bởi cơn đau nhói, co kéo, tê dần dần, hoặc có cảm giác khó chịu ở chân làm không thể kiểm soát được làm cho bệnh nhân khó chịu, buộc phải di chuyển chân liên tục. Bởi vì nó thường can thiệp vào giấc ngủ, nó cũng được coi là rối loạn giấc ngủ.

Hội chứng chân không nghỉ, còn được gọi là bệnh Willis-Ekbom, là một tình trạng phổ biến của hệ thống thần kinh gây ra một sự thôi thúc quá sức không thể cưỡng lại để di chuyển chân. Nó cũng có thể gây ra cảm giác khó chịu khi bò hoặc bò ở bàn chân, bắp chân và đùi. Cảm giác thường tồi tệ hơn vào buổi tối hoặc ban đêm. Thỉnh thoảng, cánh tay cũng bị ảnh hưởng. Hội chứng chân không yên cũng liên quan đến việc giật chân và tay không tự nguyên, được gọi là cử động tay chân định kỳ trong giấc ngủ (PLMS)

Một số người có RLS chính, không có nguyên nhân được biết đến. Những người khác có RLS thứ phát, thường liên quan đến các vấn đề thần kinh, mang thai, thiếu sắt hoặc suy thận mãn tính.

Đối với hầu hết những người bị RLS, các triệu chứng là nhẹ. Nhưng nếu các triệu chứng ở mức trung bình đến nặng, RLS có thể ảnh hưởng đến cuộc sống của . Nó có thể ngăn ngủ đủ giấc, và do đó gây ra vấn đề với sự tập trung và suy nghĩ ban ngày, công việc và các hoạt động xã hội của.

Do đó những vấn đề này, RLS có thể dẫn đến lo lắng và trầm cảm. Và càng có điều kiện lâu thì nó càng trở nên tồi tệ hơn. Nó thậm chí có thể lan sang các bộ phận khác trên cơ thể, chẳng hạn như cánh tay.

• Trong hầu hết trường hợp, nguyên nhân hội chứng chân không nghỉ không rõ. Tuy nhiên, có thể RLS liên quan đến di truyền. Hội chứng chân không nghỉ di truyền trong gia đình ở tới 50% số người bị RLS, đặc biệt khi bệnh xuất hiện ở tuổi trẻ. Các nhà nghiên cứu đã phát hiện vị trí của 1 trong các nhiễm sắc thể có thể có gen gây RLS. Căng thẳng thường làm cho hội chứng chân không nghỉ nặng hơn. Chế độ ăn và các yếu tố môi trường khác có thể giữ một vai trò ở nhiều người.

• Phụ nữ mang thai hoặc những thay đổi hormon có thể tạm thời làm nặng các triệu chứng RLS. Hội chứng chân không nghỉ ở bà bầu ở giai đoạn đầu, nhất là trong 3 tháng cuối của thời kỳ mang thai. Tuy nhiên, đối với phần lớn phụ nữ này, các triệu chứng thường biến mất khoảng 1 tháng sau đẻ..

Các nhà nghiên cứu nghi ngờ bệnh có thể là do mất cân bằng hóa chất dopamin của não. Hóa chất này gửi thông điệp kiểm soát cử động cơ. Đa phần, hội chứng chân không nghỉ không liên quan tới những rối loạn nặng. Tuy nhiên, đôi khi RLS đi kèm với các bệnh khác, như:

• Bệnh thần kinh ngoại vi. Tổn thương thần kinh ở bàn tay và bàn chân, đôi khi do các bệnh mạn tính như tiểu đường và nghiện rượu.

• Thiếu hụt sắt. Thậm chí không thiếu máu, thiếu sắt có thể gây hoặc làm hội chứng chân không nghỉ nặng hơn. Nếu có tiền sử chảy máu dạ dày hoặc ruột, kinh nguyệt ra nhiều hoặc cho máu nhiều lần, có thể bị thiếu sắt. Rối loạn kém tập trung/hoạt động thái quá.

Người bị cả RLS và một bệnh có liên quan sẽ có xu hướng tiến triển các triệu chứng nặng nhanh hơn. Ngược lại, rối loạn này tiến triển chậm hơn ở những người mà RLS không có liên quan tới các bệnh khác.

Triệu chứng của hội chứng chân không nghỉ

• Những người mắc hội chân bồn chồn có cảm  giác khó chịu ở chân (và đôi khi cánh tay hoặc các bộ phận khác của cơ thể) và một sự thôi thúc không thể cưỡng lại để di chuyển chân của họ để làm giác các cảm giác.

• Tình trạng này gây ra cảm giác khó chịu, ngứa, ghim và kim hoặc bò lổm ngổm ở chân. Các cảm giác thường tồi tệ hơn khi nghỉ ngơi, đặc biệt là khi nằm hoặc ngồi.

Các đặc điểm thường gặp của cảm giác này bao gồm:

• Khởi phát khi không hoạt động. Cảm giác này điển hình bắt đầu khi nằm hoặc ngồi lâu, như ngồi trong xe ô tô, máy bay hoặc rạp chiếu phim. 

• Muốn cử động. Cảm giác này của RLS giảm khi ngồi dậy hoặc cử động. Người ta chống lại cảm giác chân không nghỉ theo nhiều cách căng chân, lắc nhẹ chân, bước trên sàn nhà, tập luyện hoặc đi bộ. Những cách này có thể loại bỏ hội chứng chân không nghỉ. 

•  Các triệu chứng nặng hơn vào buổi tối. Các triệu chứng thường không rõ vào ban ngày nhưng rất rõ vào buổi tối.

• Chân khó chịu suốt đêm. RLS liên quan tới những cử động chân theo chu kỳ khi ngủ (PLMS). Bác sĩ thường gọi là rung giật cơ, nhưng hiện nay họ gọi chúng là PLMS. Bị PLMS, co và duỗi chân vô tình khi ngủ không biết  đang làm gì thường ảnh hưởng tới giấc ngủ của người nằm chung giường.

Hàng trăm lần khó chịu hoặc những cử động này có thể lặp đi lặp lại suốt đêm. Nếu bị RLS nặng, những cử động vô tình này có thể xuất hiện khi  thức. PLMS thường gặp ở người già ngày cả khi bị RLS và thường không làm gián đoạn giấc ngủ.

Phần lớn những người bị RLS rất khó ngủ. Mất ngủ có thể gây ngủ gà ngủ gật nhiều vào ban ngày, nhưng RLS có thể làm cho  không muốn chợp mắt vào ban ngày.

Mặc dù hội chứng chân không nghỉ không gây các bệnh nghiêm trọng khác, triệu chứng có thể thay đổi từ khó chịu tới tàn phế. Thực tế, các triệu chứng thường dao động về mức độ nặng, và đôi khi triệu chứng  có thể biến mất trong một thời gian.

RLS có thể tiến triển ở bất kỳ lứa tuổi nào, thậm chí ở cả trẻ em. Nhiều người lớn bị RLS có thể trở về tuổi thơ ấu khi họ đang tiến triển đau hoặc có thể tưởng là cha mẹ đang xoa chân để giúp họ ngủ. Rối loạn này thường gia tăng theo tuổi.

Hội chứng chân không nghỉ thường gặp ở người người tuổi trẻ, phụ nữ có thai. Bệnh có tính chất di truyền gia đình.

Hội chứng chân không nghỉ thường là bệnh suốt đời. Sống với RLS có nghĩa là phải triển khai các chiến lược đối phó bệnh. Tổ chức về Hội chứng Chân không nghỉ khuyên nên làm các cách sau:

• Thảo luận về RLS. Chia sẻ thông tin về RLS sẽ giúp các thành viên trong gia đình, bạn bè và đồng nghiệp hiểu rõ hơn khi họ gặp bạn đi ở tiền sảnh, đứng sau giảng đường, hoặc dùng đồ uống lạnh nhiều lần trong ngày. 

• Không chống lại bệnh. Nếu cố gắng kìm chế những nhu cầu cần cử động, có thể thấy các triệu chứng sẽ nặng lên. Ra khỏi giường. Làm một việc gì đó để quên đi. Thường xuyên nghỉ ngơi khi đi du lịch.

• Theo dõi lịch trình giấc ngủ. Nếu không thể ngồi để viết, hãy đọc để ghi âm. Theo dõi các thuốc và chiến lược giúp hoặc cản trở cuộc chiến chống RLS và chia sẻ những thông tin này với bác sĩ.

• Nâng cao lên các mức mới: Có thể thấy thoải mái hơn nếu nâng cao màn hình vi tính hoặc giá sách lên một độ cao cho phép đứng khi làm việc hoặc đọc sách.

• Đi bộ. Bắt đầu và kết thúc một ngày với các bài tập đi bộ hoặc xoa bóp nhẹ nhàng.

• Cần sự giúp đỡ. Khuyến khích nhóm kết thân với các thành viên gia đình và những người bị RLS. Bằng cách tham gia vào một nhóm, những hiểu biết không chỉ giúp cho chúng ta mà còn có thể giúp những người khác.

• Một số người bị RLS không bao giờ cần quan tâm vì họ lo ngại rất khó mô tả triệu chứng của mình hoặc bệnh không có gì là trầm trọng. Một số bác sĩ nghĩ sai về các triệu chứng gây nóng nảy, stress, mất ngủ hoặc chuột rút. Nhưng hội chứng chân không nghỉ được quan tâm nhiều hơn và là trọng tâm của y tế cộng đồng trong những năm gần đây, làm cho mọi người hiểu về bệnh rõ hơn.

• Không có xét nghiệm y tế để chẩn đoán RLS, tuy nhiên có các bác sĩ có thể sử dụng các xét nghiệm máu và các xét nghiệm khác để loại trừ các tình trạng khác. Chẩn đoán RLS dựa trên các triệu chứng của bệnh nhân và câu trả lời cho các câu hỏi liên quan đến tiền sử gia đình có các triệu chứng tương tự, sử dụng thuốc, sự hiện diện của các triệu chứng hoặc tình trạng y tế khác, hoặc các vấn đề với buồn ngủ ban ngày.

Nếu nghĩ mình có thể bị RLS, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ. Bác sĩ chẩn đoán RLS bằng cách lắng nghe việc mô tả triệu chứng và xem xét tiền sử bệnh. Bác sĩ sẽ hỏi những câu hỏi như:

• Có cảm thấy khó chịu hoặc run, cảm giác kiến bò ở chân, thôi thúc phải cử động không?

• Khi cử động có làm giảm cảm giác này không?

• Có thấy khó chịu hơn do những cảm giác này sau khi ngồi hoặc ngủ không?

• Có thường khó chịu khi đi ngủ hoặc mất ngủ không?

• Có bị giật chân, hoặc tay khi ngủ không?

• Những người khác trong gia đình có khó chịu với chân không nghỉ không?

Đôi khi, điều trị các bệnh ẩn phía sau như thiếu sắt hoặc bệnh thần kinh ngoại vi sẽ làm giảm rõ rệt triệu chứng RLS. Tuy nhiên, chỉ dùng sắt dưới sự giám sát của bác sĩ và trước tiên kiểm tra sự tích tụ sắt bằng xét nghiệm máu định lượng nồng độ ferritin trong huyết thanh.

Nếu khi bị hội chứng chân không nghỉ mà không liên quan tới bệnh khác, cách chữa hội chứng chân không nghỉ tập trung vào thay đổi lối sống và dùng thuốc. Một số thuốc kê đơn, phần lớn những thuốc này được dùng để điều trị các bệnh khác, có thể có hiệu quả giảm tình trạng bồn chồn ở chân. Có thể làm một vài thử nghiệm trước khi với bác sĩ tìm ra thuốc và liều lượng hợp lý đối với chúng ta. Phối hợp các thuốc có thể cho hiệu quả cao nhất.

Phần lớn các thuốc được kê để điều trị RLS không khuyên dùng cho phụ nữ mang thai. Thay vào đó, bác sĩ có thể khuyên làm các kỹ thuật tự điều trị để giảm triệu chứng. Tuy nhiên, nếu những cảm giác này đặc biệt gây khó chịu trong 3 tháng cuối của thời kỳ mang thai, bác sĩ có thể đồng ý dùng thuốc giảm đau.

Các phương pháp điều trị RLS không dùng thuốc khác có thể bao gồm:

• Mát xa chân

• Tắm nước nóng hoặc đệm sưởi hoặc túi nước đá áp dụng cho chân

• Rèn thói quen ngủ ngon

• Một miếng đệm rung gọi là Relaxis

Tự điều trị

Thay đổi lối sống bình thường đóng vai trò quan trọng trong việc giảm các triệu chứng RLS. Những bước này có thể giúp giảm các hoạt động thừa của chân:

• Dùng thuốc giảm đau. Với các triệu chứng rất nhẹ, dùng thuốc giảm đau không cần kê đơn như ibuprofen khi khởi phát triệu chứng có thể giảm co giật và những cảm giác này.

• Tắm và xoa bóp. Ngâm trong bồn tắm nước ấm và xoa bóp chân có thể làm giãn cơ. Phủ khăn ấm hoặc lạnh. Có thể dùng khăn ấm hoặc lạnh, hoặc dùng thay đổi cả 2 loại khăn, để giảm cảm giác ở chân.

• Thực hiện các kỹ thuật thư giãn, như thiền hoặc yoga. Stress có thể làm trầm trọng RLS. Học cách thư giãn, nhất là trước khi ngủ buổi tối.

• Thiết lập vệ sinh giấc ngủ tốt. Mệt mỏi thường làm nặng các triệu chứng RLS, vì vậy điều quan trọng là thực hiện một chương trình vệ sinh giấc ngủ tốt.

• Theo lý tưởng, vệ sinh giấc ngủ bao gồm môi trường khi ngủ mát, yên tĩnh và thoải mái, đi ngủ đúng giờ buổi tối, dậy đúng giờ buổi sáng, và số giờ ngủ đủ để cảm thấy đã nghỉ ngơi tốt. Một số người bị RLS thường ngủ muộn và dậy muộn để đảm bảo số giờ ngủ thích hợp.

• Tập luyện. Tập luyện vừa phải, đều đặn có thể giảm triệu chứng RLS, nhưng tập quá nhiều ở các phòng tập hoặc tan việc quá muộn vào buổi tối có thể làm triệu chứng nặng hơn.

• Tránh dùng caffein. Đôi khi giảm dùng caffein có thể giảm RLS. Tránh dùng các sản phẩm có caffein, gồm sôcôla và đồ uống có caffein như cà phê, trà và đồ uống nhẹ, trong vài tuần.

• Giảm rượu và thuốc lá. Điều này cũng có thể làm nặng hoặc gây triệu chứng RLS.